Assertiviteit: Een simpele handleiding om meer assertief te worden

Assertiviteit is de vaardigheid van effectieve communicatie en onderhandeling. Assertief zijn betekent in staat zijn om op te komen voor wat je denkt dat goed is, te vragen wat je wilt en nee te zeggen tegen wat je niet wilt. Dit alles op een manier die zelfverzekerd, kalm en respectvol is.

Dit is een complete handleiding om te begrijpen wat assertiviteit is en hoe je assertiever kunt worden in je eigen leven.

Inhoudsopgave

Assertiviteit en de 4 communicatiestijlen

Zoals we later zullen bespreken, is assertiviteit meer dan een manier om te communiceren. Maar assertieve communicatie is een goede start om het meer algemene concept te leren begrijpen. Er zijn 4 stijlen of soorten communicatie:

Passieve communicatie
Agressieve communicatie
Passieve en agressieve communicatie
Assertieve communicatie

Wanneer we met mensen communiceren, of we dat nu weten of niet, gebruiken we een of meer van deze stijlen. Laten we elk van deze stijlen even doornemen en beschrijven hoe het eruit ziet en waar het vandaan komt.

Lees meer: De onderdelen van de communicatie op de werkplek

1. Passieve communicatie

De passieve stijl van communiceren draait om het hoofd laag te houden en conflicten te vermijden. Het neemt vaak de vorm aan van “meegaan met de stroom”, consequent toegeven aan de verzoeken en eisen van anderen en het vermijden van het uiten van onze eigen wensen en voorkeuren:

Pizza vanavond? Nou… Oké, tuurlijk, dat klinkt geweldig!
Terug naar de stad rijden om een hamburger voor je op te halen? Ja, geen probleem, ik hou toch van autorijden.
Neem je weer een nieuw project aan en werk je er het hele weekend aan? Ja, natuurlijk baas!

Merk op dat passieve communicatie niet inhoudt dat er niet gecommuniceerd wordt of dat er niets gezegd wordt. In plaats daarvan neemt het meestal de vorm aan van meegaan met wat iemand anders voorstelt. Ook al lijkt de passieve stijl van communiceren misschien wat passief in termen van wat we zeggen, het is vaak allesbehalve passief in termen van wat we doen. Mensen met een passieve stijl van communicatie zien er vaak erg druk en actief uit omdat ze zich voortdurend haasten en hard werken om aan ieders wens tegemoet te komen.

2. Agressieve communicatie

De agressieve stijl van communiceren is het omgekeerde van de passieve stijl. In plaats van te doen wat anderen van ons vragen proberen we, wanneer we de agressieve stijl gebruiken, anderen te dwingen te doen wat we willen. Ook al gaat dat ten koste van hun eigen wensen. In de passieve stijl geven we een onredelijke hoeveelheid controle over ons eigen leven op, maar in de agressieve stijl proberen we een onredelijke hoeveelheid controle te nemen over het leven van andere mensen:

Als ik die verdomde lasagne nog één keer moet opeten, ben ik het beu! Je kunt beter iets anders koken.
Soms is schreeuwen de enige manier om de dingen hier gedaan te krijgen.
Ga mijn kantoor uit en kom niet terug tot je iets intelligents te zeggen hebt.

Een consequent agressieve stijl van communiceren is bijna altijd een reactie op het gevoel dat je bang of bedreigd bent op een dieper niveau. Net zoals veel pestkoppen in de speeltuin zich zo gedragen om zich krachtig te voelen en de intimidatie en angst die ze thuis ervaren te compenseren, gedragen de meeste volwassenen die een agressieve communicatiestijl gebruiken zich uit een zintuiglijke angst en hulpeloosheid. En terwijl agressieve communicatie op de korte termijn een versterkend effect kan hebben, zijn de resultaten op de lange termijn nooit bevredigend en maken ze die gevoelens van onveiligheid vaak nog erger (als is het alleen maar de neiging hebben om zich na verloop van tijd van andere mensen te vervreemden).

Lees meer: Gezonde stress versus ongezonde stress

3. Passief-agressieve communicatie

Passief-agressieve communicatie is een combinatie van de passieve en agressieve stijl. Het is meestal een poging om onze zin te krijgen of onze frustraties en ontevredenheid te uiten en tegelijkertijd de verantwoordelijkheid voor de gevolgen te vermijden.

Het roddelen van mensen achter hun rug om is een vorm van passief-agressieve communicatie waarbij we iemand ondermijnen terwijl we proberen de gevolgen van het direct communiceren te vermijden.
Sarcasme is een veel voorkomende vorm van passief-agressieve communicatie die vaak “een opstootje teweegbrengt” bij iemand, maar niet de schuld op ons legt omdat het “slechts een grapje” was.
Opzettelijk een taak of project slecht uitvoeren zodat we niet gevraagd worden om het in de toekomst opnieuw te doen, is passief-agressief omdat het ons in staat stelt te krijgen wat we willen en het ongemak (of de mogelijke afwijzing) te vermijden die ontstaat door er om te vragen.

Passief-agressieve communicatie werkt vaak “goed” op de korte termijn, maar leidt bijna altijd tot slechte resultaten op de lange termijn: De mensen om ons heen worden uiteindelijk zo gefrustreerd en boos op ons dat het tot grote relatieproblemen en of verlies kan leiden. En omdat mensen die regelmatig de passief-agressieve stijl gebruiken, begrijpen dat ze niet helemaal eerlijk zijn in de manier waarop ze met mensen omgaan, kan een chronisch schuldgevoel zich opbouwen en verlammend worden.

Lees meer: Hoe kun je je werkgeluk verbeteren?

4. Assertieve communicatie

Assertieve communicatie betekent dat we duidelijk en respectvol vragen wat we willen en nee zeggen tegen wat we niet willen.

Pizza vanavond? Eigenlijk ben ik een beetje moe van telkens pizza. Wat dacht je van Mexicaans eten?
Dit verslag heeft nog veel werk nodig. Waarom bekijk je het niet even met Tom van de boekhouding en neem je over een paar dagen contact met me op?
Hé baas, ik heb wat moeite om met Margot samen te werken op het nieuwe ict-project. Ik denk dat het zou helpen als we duidelijker gedefinieerde rollen en doelstellingen voor het project vastleggen.

Veel mensen verwarren de directheid van assertieve communicatie met agressieve communicatie. Meestal, omdat ze al vroeg in het leven getraind zijn om te accommoderend of differentieel te zijn. Deze mensen horen de term assertiviteit of stellen zich voor dat ze assertief zijn, en het voelt opdringerig, onbeleefd of op de een of andere manier respectloos aan. Dit komt omdat ze niet veel ervaring hebben met de assertieve middenweg tussen passief en agressief. Assertiviteit is bijna altijd de meest effectieve manier van omgaan met mensen omdat het A) een eerlijke uitdrukking is van hoe je je voelt en wat belangrijk voor je is, maar ook B) respectvol is naar anderen. Met andere woorden, assertieve communicatie betekent dat je jezelf en andere mensen respecteert in de manier waarop je communiceert.

Veelvoorkomende obstakels om assertiever te zijn

Natuurlijk is het voor de meesten van ons niet gemakkelijk om assertief te communiceren, althans niet altijd en in elke situatie. De meesten van ons hebben het moeilijk om assertief te communiceren omdat we op een of andere manier bang zijn.

We communiceren passief en gaan gewoon met de stroom mee omdat we bang zijn dat mensen slecht over ons denken of ons verkeerd beoordelen als we uitdrukken wat we echt willen. Of omdat we niet willen omgaan met het drama en de schuldgevoelens die gepaard gaan met het opkomen voor wat we willen.
We communiceren agressief en zetten anderen neer omdat het ons krachtig en zelfverzekerd maakt en onze diepere onzekerheden verlicht.
We communiceren passief – agressief omdat we de voldoening willen hebben om onze woede of gekwetstheid uit te drukken zonder de verantwoordelijkheid te nemen of de gevolgen ervan te aanvaarden.

In elk geval hebben we de neiging om assertieve communicatie te vermijden omdat we bang zijn voor hoe wij of anderen zich daardoor zouden kunnen voelen. En terwijl het gebruik van een van deze drie minder optimale stijlen ons kan helpen om conflicten of negatieve gevoelens op de korte termijn te vermijden, leiden ze bijna altijd tot negatieve resultaten op de lange termijn:

In de passieve stijl voelen we ons continue ontevreden over onszelf, beschaamd dat we niet kunnen opkomen voor wat we willen of geloven, wat leidt tot steeds minder zelfvertrouwen en eigenwaarde.
In de agressieve stijl raken we sociaal geïsoleerd eenzaam en zelfs depressief omdat mensen in ons leven bang zijn om met ons in contact te komen en zich voor ons open te stellen.
In de passief-agressieve stijl verliezen mensen het vertrouwen in en het respect voor ons en zijn ze vaak gefrustreerd en geïrriteerd door ons indirect en verantwoordelijkheidsgevoelige gedrag.

Aan de andere kant is er vaak tijdelijk ongemak en terugslag als we assertief handelen of spreken:

Spreken voor wat we willen produceert angst en nervositeit.
Het delen van hoe we ons echt voelen maakt ons kwetsbaar en kan onze onzekerheden en angsten blootleggen.
Verantwoordelijkheid nemen voor onze acties is moeilijk en vergt soms veel werk.

Het aanvankelijke ongemak van assertiviteit kan nog sterker zijn als de mensen in ons leven niet gewend zijn aan ons handelen op deze manier. Anderen kunnen zeggen of impliceren dat we egoïstisch zijn door niet mee te gaan met hun verzoeken. Of onze pogingen om directer en respectvoller te zijn kunnen worden beantwoord met aanvankelijke twijfels of wantrouwen. Maar uiteindelijk leidt de gewoonte om te communiceren, van het duidelijk en respectvol uiten van onze wensen en gevoelens, tot de beste resultaten op de lange termijn.

Lees meer: Hoe verminder je stress op het werk?

De voordelen van Leren Assertiever te zijn

De voordelen van meer assertiviteit zijn te talrijk om allemaal op te sommen. Maar hier zijn een paar van de meest voorkomende en dwingende redenen om te werken aan het verbeteren van je assertiviteit:

Verminderde sociale angst en behoefte aan goedkeuring. Naarmate we vaardiger worden in het uitdrukken van onze eigen overtuigingen, wensen en behoeften op een directe en respectvolle manier, krijgen we waardevol bewijs dat we ons niet zo veel zorgen hoeven te maken over afkeuring als we ons voorstellen.
Word meer ontspannen en minder gestrest. Een van de ironieën van de 3 nutteloze communicatiestijlen is dat ze veel werk en energie vergen. Zodra de eerste emotionele terugslag van het assertief zijn vervaagd, is het een veel efficiëntere en ontspannende manier om met het leven om te gaan.
Vergroot het zelfvertrouwen en het zelfrespect. Elke keer als we vermijden om uit te drukken wat echt belangrijk voor ons is, communiceren we naar onze eigen hersenen dat onze eigen wensen niet echt zo belangrijk zijn. Doe dit genoeg en we beginnen onze eigen hersenen te trainen om te geloven dat we in het algemeen niet zo belangrijk zijn. Aan de andere kant als we bereid zijn om eerlijk uit te drukken hoe we ons voelen en wat we willen versterken we onze eigen hersenen dat we belangrijk en waardevol zijn. En uiteindelijk is dat de bron van oprecht zelfvertrouwen en zelfrespect.
Word minder boos op anderen. Wanneer we gebruik maken van de 3 onbelangrijke communicatiestijlen hebben we de neiging om onze eigen teleurstelling over onszelf te projecteren op andere mensen in de vorm van frustratie en wrok.
Verbeterde relaties en partnerschappen. Het is een waarheid als een koe dat alle relatieproblemen communicatieproblemen zijn. En als het erop aankomt zijn alle communicatieproblemen problemen van assertiviteit. Wanneer we leren hoe we assertief kunnen communiceren, vooral met echtgenoten en of partners, verbeteren we zo’n beetje elk aspect van onze relaties.

Assertiviteit gaat over meer dan communicatie

Hoewel assertieve communicatie de meest voorkomende vorm van assertiviteit is, is het belangrijk om te weten dat assertiviteit breder is dan alleen een stijl van communicatie. Uiteindelijk gaat het bij assertiviteit om waarden. Het betekent dat we ons leven volgens onze eigen waarden leven, niet volgens die van iemand anders. Het gaat erom dat we onszelf genoeg respecteren om oprecht in orde te zijn met wie we zijn en om ons leven overeenkomstig te leven. En hoewel dit de vorm van communicatie kan aannemen gaat het erom hoe we ons meer in het algemeen gedragen.

Ons woord houden. Wanneer we liegen of ons op de hoogte stellen van verplichtingen die we zijn aangegaan met andere mensen, verminderen we niet alleen hun vertrouwen en goede trouw in ons, maar ondermijnen we ook het vertrouwen in onszelf. We creëren een bewijs dat we niet echt betrouwbaar of consistent zijn, wat na verloop van tijd ons zelfvertrouwen en zelfbeeld ernstig verzwakt.
Geen willekeurige beslissingen nemen. Als we een redelijke beslissing nemen, maar dan uren, dagen of wekenlang mentaal nadenkt of die beslissing wel correct was, communiceren we aan onze eigen hersenen dat onze beslissingen niet te vertrouwen zijn. Aan de andere kant, als we ons geen zorgen maken en niet twijfelen, geven we blijk van vertrouwen en geloof in onszelf.
Het volgen van doelen. Assertiviteit betekent dat we voorzichtig zijn met de doelen die we stellen. Want elke keer als we een doel stellen en het vervolgens niet opvolgen communiceren we aan onszelf dat we niet het type persoon zijn dat volgt wat belangrijk voor hem of haar is. Maar als we doordacht zijn en redelijke doelen stellen die er echt toe doen en dan hard werken om ze te bereiken en door te zetten, versterken we het krachtige idee dat we een bekwaam, betrouwbaar persoon zijn.
Het verdedigen van onze overtuigingen. Als je echt goede voorbeelden wilt zien van passieve, agressieve en passief-agressieve communicatie op het werk, observeer dan hoe mensen handelen en communiceren als politiek, religie of andere sterke overtuigingen op het spel staan. Velen van ons vermijden het uitdrukken en verdedigen van onze overtuigingen omdat het ingebeelde conflict “het niet waard zijn”, of we worden irrationeel agressief en/of indirect in het verdedigen van onze overtuigingen en uiteindelijk zijn we respectloos of inflexibel in de manier waarop we omgaan met mensen die van ons verschillen.
Vragen om en geven van feedback. De meeste mensen zijn doodsbang voor zowel het geven als het ontvangen van feedback omdat ze geen zelfvertrouwen hebben en bang zijn voor hoe ze zich zullen voelen (schaamte) of hoe anderen zich over hen zullen voelen (boosheid, teleurstelling). Maar voor iemand die assertief is is feedback een prachtig iets omdat het leidt tot groei en nieuwe inzichten.

Lees meer: Ontspanningsoefeningen bij stress

Hoe assertiever te zijn

Assertiviteit is een vaardigheid die in de loop van de tijd moet worden opgebouwd en ontwikkeld. Als je zo hier hebt gelezen, heb je hopelijk een goed begrip van wat assertiviteit is en waarom het belangrijk is. Maar het in de praktijk brengen is iets heel anders. Om assertief te worden moet je je voortdurend inspannen en inzetten. Dus begin klein. Werk aan meer assertiviteit in situaties met een lagere inzet. Als je beter wordt en het wordt natuurlijker werk dan langzaam aan assertiviteit in grotere situaties. Hier zijn een handvol ideeën om te beginnen met het oefenen van assertiviteit:

Neem onvolmaakte beslissingen. Wanneer je wordt geconfronteerd met een onbeduidende beslissing met een vriend over welke film je via Netflix wilt gaan kijken. Kies gewoon het eerste wat in je opkomt en zeg dat dat is wat je wilt kijken. Maak je geen zorgen als je niet helemaal zeker weet of dat is wat je echt wilt kijken of hoe de andere persoon zich wel of niet voelt. Zeg maar, ik wil graag naar die film Of, laten we naar Planeet Earth gaan kijken.
Als je in een restaurant zit, vraag dan eens om een andere tafel.
Stop met je te verontschuldigen als je niet echt iets verkeerd hebt gedaan. Vaak zeggen we dat het ons spijt omdat we ons ongemakkelijk voelen bij het feit dat iemand anders zich ongemakkelijk voelt.
Maak het je gemakkelijk om nee te zeggen. Als iemand een gunst vraagt die ofwel onredelijk is of waar je gewoon niet in mee wilt gaan, zeg dan gewoon nee. Begrijp dat je je daarna ongemakkelijk gaat voelen en dat het hele punt is om je tolerantie voor dat ongemak op te bouwen.
Stop met het proberen te beheersen hoe andere mensen zich voelen. In plaats van oplossingen aan te bieden of dingen te doen om te proberen mensen zich beter te laten voelen, probeer dan gewoon te erkennen dat ze het moeilijk hebben en laat het daarbij.

Vergeet niet: Terwijl je oefent om meer assertief te zijn, zelfs op de kleinste manier, zal het ongemakkelijk voelen voor jou en de mensen om je heen die gewend zijn dat je minder assertief bent. Het is belangrijk dat je dit verwacht, zodat je er in ieder geval niet door overvallen wordt op het moment zelf.

Een laatste tip om assertiever te worden

Hier is nog een laatste tip terwijl je werkt aan het assertiever worden. Als je dit kunt onthouden zul je ook veel minder snel terugvallen in oude gewoontes.

Schuldig zijn en zich schuldig voelen is niet hetzelfde.

Velen van ons, vooral degenen onder ons met een meer passieve levensstijl, hebben het moeilijk om assertief te zijn omdat we ons zorgen maken over hoe schuldig we ons zullen voelen als gevolg van het niet meegaan met wat andere mensen willen.

Dit is een klassiek struikelblok waar veel mensen die moeite hebben om assertief te zijn in vallen. Ze hebben het moeilijk om echte schuld te onderscheiden van nepschuld.

Stel je voor dat een opdringerig familielid het je moeilijk maakt om dit jaar niet opnieuw kerstmis te vieren. Stel je voor hoe je je zou voelen als ze beschrijven hoe niemand anders het zal doen en hoe belangrijk het is om de familie bij elkaar te houden en hoeveel ze allemaal van je afhankelijk zijn om dit te doen, en hoe gekwetst ze zouden zijn als je “ze in de steek zou laten”.

Dit zijn schuldgevoelens. En je opdringerige familielid doet het omdat ze op een bepaald niveau weten dat het ongemak dat je daardoor voelt zo sterk kan zijn dat je uiteindelijk de kerst zal gaan vieren. Alleen maar om te voorkomen dat ze het valse schuldgevoel dat ze zo royaal op je hebben geprojecteerd moeten voelen.

Het is heel belangrijk te erkennen dat dit schuldgevoel niet legitiem is.

Schuld is de emotie die we ervaren als we iets verkeerd hebben gedaan, niet als iemand anders zegt (of impliceert) dat we iets verkeerd hebben gedaan.

Probeer beter te worden in het herkennen van deze twee versies van schuld. Als je jezelf schuldig voelt, vraag jezelf dan af: Heb ik echt iets verkeerds gedaan? Oefen dan met het tolereren van het ongemak van dat valse schuldgevoel en het opbouwen van veerkracht.

Lees meer: 20 Manieren om je prestaties op het werk te verbeteren

Samenvatting en belangrijkste punten

Assertief zijn betekent dat we eerlijk zijn tegenover onszelf over onze eigen waarden en bereid zijn om daarnaar te handelen.
Meer specifiek betekent assertieve communicatie dat we bereid en in staat zijn om onze wensen en gevoelens direct en respectvol te uiten.
Minder nuttige communicatiestijlen zijn passieve communicatie, agressieve communicatie en passief-agressieve communicatie.
Assertief zijn kan moeilijk zijn omdat andere mensen vaak negatief reageren en we ons daardoor bang of ongemakkelijk voelen.
De voordelen van assertiviteit zijn bijna te talrijk om op te sommen, maar enkele van de belangrijkste zijn: meer zelfvertrouwen, minder angst en afhankelijkheid, betere relaties en minder wrok tegen anderen.
Sommige kleine manieren om meer assertief te zijn zijn onder andere het nemen van beslissingen ondanks het feit dat ze niet helemaal zeker zijn. Nee zeggen tegen onredelijke verzoeken en het daaruit voortvloeiende ongemak tolereren. Maar ook vragen om wat je wilt, zoals een andere tafel in een restaurant of een andere zak met pinda’s op een vlucht.
Je schuldig voelen is niet hetzelfde als schuldig zijn. Leren om het verschil te zien is essentieel omdat subtiele schuldgevoelens de meest voorkomende reden zijn dat velen van ons het moeilijk hebben om assertief te zijn.

Tailor You is gespecialiseerd in coaching en training op het gebied van welzijn, effectiviteit en persoonlijke vaardigheden. Wij bieden zowel coaching trajecten als trainingen op het gebied van stressmanagement aan bedrijven en individuele deelnemers.

NEEM CONTACT MET ONS OP

Bert Knot

Mijn motto is: ‘’Zorg ervoor dat je elke dag je werk met plezier kan doen’’. De mensen die mij kennen weten dat ik een persoon ben die altijd van het positieve uitgaat. Daarnaast vind ik het heerlijk om voor onze klanten/relaties de kennis en vaardigheden in kaart te brengen en aan te leren of te ontwikkelen zodat zij ook, net zoals ik, met plezier naar hun werk kunnen gaan. De kernwaarde die mij dan ook het beste omschrijft is Geniet elke dag van het werk wat je doet. Bij Tailor iT Training en Tailor You hou ik me dan ook bezig met het adviseren van mensen over welke kennis en vaardigheden ze zouden kunnen aanleren. Hierbij komen veel creativiteit en flexibiliteit kijken, maar ook de gedachte welke leerstijl het beste bij de desbetreffende cursist(en) past. Hiervoor bedenk ik dan ook de juiste opleidingsoplossing, zodat men datgene leert om met plezier naar het werk te kunnen gaan, want als je jouw werk met plezier doet, krijg je er energie van, ben je veel productiever en word je ook erg gewaardeerd.